Denizci bir kavim olan Mağnetler, Atinalılar’ın başka devletlerle yaptıkları savaşlarda onlara katılarak yardımda bulunmuşlar, zaferle biten bu savaşlardan sonra büyük ganimetlere konarak kuvvetlenmişler ve zengin olmuşlardır.
Bu kuvvetli kavim Protheos komutasında kırk gemi ile Yunan’lıların yanında Troya (Trova) savaşlarına da katılmışlar zaferi kazanarak Troya’yı yağmalamışlar, yakıp yıkmışlardır.
Troya savaşından sonra memleketleri olan Mağnesia ve Mağnetia’ya dönen Mağnetler, Girit adası üzerinden Ege kıyılarına ve Batı Ana Doluya geçerek önce Büyük Menderes nehri yakınlarında Menders Mağnesia’sını kurmuşlardır. ( İzmir – Aydın yolunda Ortaklardan ayrılan Söke yolunun iki yanında geniş bir alanda bu gün hala harabeleri bulunan şehir. )
Bu şehrin adı Mağnesia Upo Maindros idi. Aynı kavimden ayrılan bir topluluk ise kuzeye doğru giderek Spiylos dağı eteğinde bir şehir daha kurdular. Öteki Mağnesia’dan ayrılmak için buraya Mağnesia Upo Spiylos adını verdiler.
Bir çok değişikliklerden sonra adı Manisa olan bu şehir, kurulduğu yer ile, kuruluş tarihi kesin olarak belli değil ise de, mevcut bazı bilgilerin ve karinelerin yardımı ile bunların, gerçeğe yaklaşık olarak tesbiti mümkündür.
Hemen belirtelim ki, Manisa’nın ilk kurulduğu yer, bazı kaynakların ileri sürdüğü ve sanıldığı gibi Manisa kalesinin ve sur harabelerinin bulunduğu ve şimdi adına Sandıkkale denilen dağın tepesi değildir.
Zira; Menderes nehri kenarında, Menderes ovasının verimli toprakları üzerinde ilk Mağnesia’yı kuranların, yerleşmeğe ve yaşam koşullarına her bakımdan gayri müsait olan Sandıkkale’ye yani dağın zirvesine şehri kuracakları pek kabul edilemez. Zaten buradaki kale ve surlar aşağıda izah edileceği gibi çok sonraları Bizanslılar tarafından inşa edilmiştir.
Bu günkü Manisa şehrinin 7 Km. kadar doğusunda, Gediz ovası ile sipyi dağının birleştiği hafif meyilli arazi üzerinde M. Ö. 2000 yıllarında Tantalis şehrinin bulunduğu bilinmektedir. Bu şehir bölgedeki büyük bir deprem neticesi harap olarak yok olmuş bir süre sonra yerine Friglerce Sipylos şehri kurulmuştur. Friglerin burada Spiylos şehrini kurmaları, Sakarya yöresinde Frigya devletini kurmalarından yüzyıllarca önceye rastlamaktadır.
Ancak süresi bilinmeyen bir zaman sonra yine büyük
1930 ‘lu yıllarda Manisa Hükümet Konağı bir deprem neticesi bu şehir de harap ve yok olmuştur.
Manisa yöresinde uzun araştırmalarda bulunan Prof. Dr. Oktay AKŞET, Spiylos kenti de zelzeleden yok olduktan sonra bu kentin 5 Km. kadar batısında ve vadide Mağnesia kentinin kurulduğunu, sonradan Sandıkkale mevkiinde yine Mağnesia adıyla ikinci bir kent mevcut olduğunu, bunlardan eski kente Palai dendiğini ileri sürmekte, buna kanıt olarak da Mağnesia’lılarla Smyrnalılar ( İzmir ) arasında M. Ö. 245 tarihinde vuku bulan bir savaştan sonra yapılan anlaşma metnine ait mermer bir yazıtta eski Mağnesia, Yeni Mağnesia şeklinde kayıtlar bulunduğunu göstermektedir.
Bütün bu bilgilerden anlaşıldığına göre Spiylos şehri, bu günkü Manisa şehrinin 7 Km. kadar doğusundadır. Eski ve ilk Mağnesia şehri ise Spiylos şehrinin 5 Km. kadar batısındadır. O halde eski ve ilk Mağnesia şehrinin bulunduğu yerin, bu günkü Manisa şehrinin birkaç Km. kadar doğusunda ki Kırtık deresi yakınlarında ve civarındaki alanlarda olduğu kabul edilebilir.
Burası, ilk Mağnesia’nın kurulduğu yer olup sonradan belki savunma zarureti ve kolaylığı sebebiyle Sandıkkale dağına ikinci ve yeni bir Mağnesia kenti daha kurulmuş, eski ve yeni Mağnesia adıyla bu iki kent tarih sahnesinde bir müddet birlikte yaşamıştır.
Ancak ilk ve birinci Mağnesia’nın kurulduğu yerin kesin olarak tesbiti, elbetteki arkeolojik kazılar ve araştırmalar sonunda mümkün olacaktır.
İlk Mağnesia’nın kuruluşunun zorlanmasına gelince ; Kentin ilk kurulduğu tarih hakkında günümüze kesin her hangi bir kayıt intikal etmiş değildir. Bununla beraber bu tarihi de mevcut bilgiler yardımı ile ve yaklaşık olarak tahmin etmek mümkündür. Şöyleki ; Lidyanın en güçlü kırallarından Gyges ordusu ile Mağnesia’yı birkaç kere kuşatıp taarruz ettiği halde zaptedememiş, ancak üçüncüsünde alabilmiştir. Bundan Mağnesia kentinin o sıralarda Gyges gibi kuvvatli bir kralın ordusuna karşı direnecek kadar büyük ve muhkem olduğu anlamı çıkmaktadır. Kentin bu duruma ve gelişmişliğe gelmiş olması, kuruluşundan sonra yüzyılların geçmesini gerektirir. Lidya kralı Gygesin hüküm sürdüğü yıllar M. Ö. 680-652 olduğuna göre Mağnesia’nın ilk kuruluş tarihi M. Ö. Yedinci yüzyıldan, Yüzyıllarca öncelere gitmektedir.
Diğer taraftan Homeros’un ilyada’da anlattığı Mağnetlerin, Yunanlıların yanında katıldıkları Troya savaşları ise M. Ö. 1250 yıllarında yapılmıştır. O halde Mağnetli’lerin Troya savaşlarından sonra, Girit adası üzerinden Batı Anadoluya geçecek, önce Menderes Mağnesia’sını, sonra da onlardan ayrılan bir kol kuzeye giderek Sipyi dağının kuzey eteğinde Sipylos Mağnesia’sını M. Ö. 1200-1250 yılları arasında kurduklarını kabul etmekte fazla hata olmasa gerek.
Sonraları Sandıkkaleye ikinci bir Mağnesia kenti kurulduğu için bu ilk kente eski Mağnesia anlamında Palai Mağnesia adı verilmiştir. Tantalis ve Sipylos kentleri gibi Palai Mağnesia kenti de belki yine de bir deprem sonucu yok olmuş, Sandıkkaledeki yeni Mağnesia ise depremden zarar görmeyerek yaşamına devam etmiştir.
Bizanslılar zamanında buraya kale ve surlar inşa edilmiş, sonradan yine Bizanslılar zamanında kentin buradan da aşağıya, bugünkü yerine doğru indirilmesi hareketi başlatılmış, bu Saruhanlılar zamanında devam etmiş, Osmanlılar zamanında ise şehrin aşağıya , bu günkü üçüncü yerine inmesi büyük çapta tamamlanmıştır. Bu günkü Manisa kentinin bulunduğu yerde, ne yeraltında ve ne yer üstünde Bizans ve Saruhanlılar’dan öncelere ait hiçbir ize ve tarihi kalıntıya rastlanmaması bunun en açık kanıtıdır.
Tantalis, Sipylos ve ilk Manisa olan Palai Mağnesia adındaki bu üç büyük ve tarihi kentin bütün izleri ve kalıntıları Yarık Kaya ile bu günkü Manisa arasındaki 7-8 Km.’lik sahada ve yeraltında yapılacak
